Bron Afbeelding: Still uit Algemene Bijstandswet (1970).
Dit keer omdat een mevrouw in Apeldoorn volgens de gemeente te weinig geld uitgeeft aan eten en drinken. In dit geval is het Apeldoorn, maar in principe kan dit in iedere gemeente gebeuren. Voordat ik schrijf hoe het in Apeldoorn is afgelopen eerst enkele feiten over de Bijstandswet. Het is niet verkeerd om er iets van te weten, immers je kunt van de een op de andere dag in de Bijstand belanden. Een faillissement, een echtscheiding of bv werkloosheid kan dit veroorzaken. De wet werd in 1965 ingevoerd en in 2015 is samengevoegd met de Wet op de sociale werkvoorziening en de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten tot de Participatiewet. We noemen het nog wel Bijstandswet. En de uitgangspunten gelden ook nu nog. De wet garandeert een inkomen op bijstandsniveau als er geen andere inkomsten zijn.
Gemeenten hebben een belangrijke rol. Zij stelt vast of iemand in aanmerking komt voor een uitkering, bepaalt de hoogte ervan en welke verplichtingen hieraan zijn verbonden. Want als je een bijstandsuitkering hebt dan wordt een tegenprestatie verwacht. Meestal gaat het om onbetaalde activiteiten die voor de samenleving nuttig zijn. Hier kan de schoen nog wel eens wringen. Gemeenten gaan hier heel verschillend mee om. Wat zijn bijvoorbeeld ‘voor de samenleving nuttige werkzaamheden?’ En: bij weigeren kan de gemeente de uitkering verlagen. Ook belangrijk is de zogeheten inlichtingenplicht. Dit houdt in dat je de gemeente alle informatie moet verschaffen die van belang zijn voor het recht op bijstand. Denk hierbij bv aan: Je wilt/gaat op vakantie of je ontvangt (incidenteel) inkomsten. Je krijgt een erfenis of een gift. Of je woonsituatie verandert doordat je gaat samenwonen. Al deze zaken of veranderingen dien je te melden bij je contactpersoon van de gemeente. Ook hier kan weer een schoen wringen blijkt in de praktijk. Want, wat verstaan we onder giften? De ene gemeente vindt het goed dat iemand boodschappen ontvangt van familie of buren, terwijl een andere gemeente dit ziet als een gift en in mindering brengt op de uitkering.
Dus: ken je rechten en plichten als bijstandsgerechtigde! Daarom is het van groot belang om je goed voor te bereiden op gesprekken met de gemeente. Vraag desnoods iemand mee op gesprek. Een familielid, een buur of goede vriend. Twee horen immers meer. Je kunt bij de gemeente ook vragen om een onafhankelijk clientondersteuner. Deze kan het gesprek met je voorbereiden zodat je goed beslagen ten ijs komt en de juiste vragen kunt stellen. Er is trouwens ook wel het een ander aan het veranderen. Naar aanleiding van de toeslagenaffaire pleit demissionair minister Carola Schouten van armoede ervoor dat de menselijke maat terug moet in de uitvoering van de bijstand. Boetes en terugvorderingen behoren niet bij elk foutje automatisch te worden opgelegd. Minder wantrouwen en meer uitgaan van de burger die het goed bedoelt, zegt de minister.
Of Carola’s oproep een rol heeft gespeeld in Apeldoorn weet ik niet, maar de centrale Raad van Beroep heeft de gemeente Apeldoorn teruggefloten en daarmee een dreigende korting op de uitkering van mevrouw teruggedraaid. De gemeente mocht geen vergaande conclusies trekken op basis van haar uitgavenpatroon. Misschien eet ze soms bij haar buurman, vriest ze eten in of eet ze niet elke dag brood. Dat bepaalt ze immers zelf!
Hans Kuipers
Ambassadeur SCOT
